Wie of wat is de gemeente? Dat is een vraag die ik regelmatig hoor. Het begrip Gemeente heeft meerdere betekenissen. In dit artikel behandel ik de vierdeling die ik altijd gebruik bij het uitleggen van het begrip Gemeente.

Een gemeente is een sociale gemeenschap

Wijkbewoners vormen samen de sociale gemeenschap van een gemeente. Zij leven samen met elkaar binnen de grenzen van een gemeente in buurten en wijken die er binnen een gemeente zijn. Het met elkaar samen leven gebeurt vaak zonder dat wijkbewoners daar over na denken. Wijkbewoners maken zich zorgen over zaken die hun directe woon- en leefomgeving aangaan. De sociale cohesie wordt gevormd door groepen wijkbewoners die zich bewust of onbewust verenigen in wijkcomités of dorpsraden, sportverenigingen, schoolbesturen en kerken. Zo vormen inwoners van een gemeente misschien wel zonder dat zij zich dat dagelijks beseffen een sociale gemeenschap.

Een samenhangend geheel van individuen die toch meer overeenkomsten hebben dan dat het op het eerste gezicht lijkt. Soms delen zij het lokale dialect, soms delen zij ook dat zij min of meer in dezelfde industrie of sector werken of hun (groot)ouders hierin werkzaam waren. Soms delen zij ook de voorliefde voor een grote voetbalclub, die in de Eredivisie speelt. Dit zijn allemaal samenbindende elementen van een lokale gemeenschap. Dat een gemeente een sociale gemeenschap is, kan je ook merken bij bijvoorbeeld carnaval, Koningsdag of de viering van andere Nationale feestdagen of juist afwijkingen erop als Derde Pinksterdag in de Zaanstreek of Koninginnedag op 31 augustus.

Een gemeente is een territoriale eenheid

Geografisch gezien vormt de gemeente een territoriale eenheid. Hiermee wordt bedoeld dat de gemeentegrenzen bepalend zijn voor de gemeente. Het maakt duidelijk wanneer je in de ene gemeente bent en wanneer in de andere. Voor het instellen of opheffen van een gemeente is wetgeving nodig. Die wetgeving wordt landelijk vastgesteld.

In onze Grondwet staat dat er gemeenten zijn. De gemeente waar ik nu werk, is verantwoordelijk voor een groot grondgebied. Als je op de fiets over de gemeentegrens zou kunnen fietsen, dan kan je toch een behoorlijke fietstocht maken van 117 km. En dat is best een heel eind! De gemeentegrenzen zijn belangrijk omdat je dan weet welke regels er gelden. Ben je inwoner van de ene gemeente dan weet je dat alleen die regels van die gemeente op jou van toepassing zijn. Als je vragen hebt over gemeentelijke regelgeving of dienstverlening dan weet je waar je een paspoort moet ophalen of van welke gemeente jij jouw uitkering krijgt. Gemeentegrenzen maken dus duidelijk wie waar over gaat.

De grens van de gemeente waar ik nu werk is in 2011 aangepast. Door een herindeling zijn twee gemeenten opgeheven en is er een nieuwe voor in de plaats gekomen. Vanaf 1 januari 2014 telt Nederland 403 gemeenten. Door gemeentelijke herindelingen is het aantal gemeenten in 100 jaar tijd met 64% gedaald. In 1900 telde Nederland nog 1.121 gemeenten. (1950: 1.015 gemeenten, 2000: 537 gemeenten, 2010: 431 gemeenten).

Een gemeente is een rechtspersoon

Rechtshandelingen naar burgerlijk recht verricht de gemeente ook. Denk maar eens aan het bouwen van een schoolgebouw of het aanschaffen van een vrachtauto voor de reinigingsdienst van de gemeente. In het Burgerlijk Wetboek staat hierover dat aan de gemeente rechtspersoonlijkheid is toegekend. Het college van burgemeester en wethouders is volgens de Gemeentewet bevoegd om namens de gemeente besluiten te nemen over privaatrechtelijke rechtshandelingen. Ambtenaren verrichten deze rechtshandelingen in mandaat van het college van burgemeester en wethouders.80% van de rechtshandelingen worden rechtstreeks zonder tussenkomst van het college van burgemeester en wethouders uitgevoerd door ambtenaren. Zij krijgen hiervoor de ruimte om de bedrijfsmatige zaken van de gemeente goed te laten verlopen. Deze ruimte is niet onbeperkt. Ambtenaren weten voor welk bedrag zij maximaal verplichtingen mogen aangaan of aan welke zaken geld mag worden uitgegeven. Grotere zaken zoals het aan of verkopen van overheidsgebouwen zoals een oud-gemeentehuis zijn vaak voorbehouden aan het college van burgemeester en wethouders.

Een gemeente is een lokale bestuurslaag

‘Meest nabije overheid’ zo wordt de gemeente vaak genoemd. Deze bestuurslaag staat het dichtst bij inwoners van Nederland van alle drie bestuurslagen die wij kennen. Naast de gemeente kennen wij ook het Rijk en de Provincie als bestuurslagen. Het zijn ook alle drie openbare lichamen. Een ander bekend openbaar lichaam is het Waterschap.

De gemeenteraad, het college en de ambtelijke organisatie vormen samen dé gemeente. De gemeente bestaat uit drie bestuursorganen: de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders en de burgemeester. De gemeenteraad is het hoogste orgaan en controleert de burgemeester en het college van burgemeester en wethouders op de uitvoering van hun wettelijke taken en de dienstverlening aan inwoners, bedrijven en instellingen. De burgemeester en het college van burgemeester en wethouders worden ondersteund door de ambtelijke organisatie. De gemeenteraad stelt de kaders vast. Deze kaders kunnen inhoudelijk van aard zijn zoals een bestemmingsplan. Of budgettaire; door het vaststellen van de begroting wordt jaarlijks bepaald waar hoeveel geld aan wordt besteed. De gemeenteraad vertegenwoordigt ook de inwoners van de gemeente. Een keer per vier jaar kunnen inwoners hun stem uitbrengen en daarmee de gemeenteraad samenstellen. Dit jaar vinden de verkiezingen plaats op 19 maart.

Welke betekenis geef jij aan dé gemeente? Wat versta jij onder het begrip gemeente? Welke aanvullingen heb jij op deze beschrijvingen? Hoe kijk jij naar gemeenten?

Deel het met ons in het commentaarveld hieronder.

En vergeet niet om te reageren op de berichten van anderen en elkaar van feedback en support te voorzien, zodat we allemaal verder kunnen groeien. Hoe meer commentaren, hoe waardevoller deze blogs worden!

Deel dit blogartikel ook met anderen, zodat ook zij van deze informatie kunnen profiteren.

Samen vernieuwen WIJ de overheid

Hartelijke groet,
Alexander Meijer

PS. Wil je meer weten over de lokale overheid en hoe wij de overheid samen kunnen vernieuwen? Kom dan naar mijn GRATIS netwerkbijeenkomst! Meld je HIER direct aan!