Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Ien Dales startte in 1992 het integriteitsdebat met de woorden “een beetje integer bestaat niet”. Guusje ter Horst zei het in 2007 als volgt: “Integriteit is niet als de mode. Het is niet: het ene jaar iets korter en het jaar daarop wat langer. Het is de rode draad door al ons overheidshandelen.”

Integriteit, het sleutelwoord!

Integriteit! Dat is het sleutelwoord tot vertrouwen. Durf als ambtenaar je kop boven het maaiveld te steken en maak keuzes die het algemeen belang dienen. Dit betekent dat je ook moet durven kiezen voor de voor jou slechtste optie. Het gaat in publieke discussies niet alleen over ambtenaren, maar nog veel vaker over politici.

Heb jij je wel eens afgevraagd wat trouwens integriteit is? Er zijn tal van integriteitschendingen. En de integriteit van politici is M² (Mediageniek in het kwadraat). Je hoeft de krant maar open te slaan, een willekeurig nieuwsitem op tv te kijken of een rapport te lezen waarin te lezen is dat politici minder vertrouwd worden dan autoverkopers. Inwoners menen dat het favoriete spel van politici ‘petje op, petje af’ is. Wat bedoel ik hiermee? Graag leg ik het je uit met een recent voorbeeld.

Op mijn blog ‘Het geheim van vertrouwen in de overheid is?‘ reageerde een vrouw als volgt: “Boeken zeggen niet altijd de waarheid over wat integer is. En als je het mag geloven, dan maken zij er nu een potje van. En weet je wat ze dan zeggen als antwoord; daar moeten we lering uit trekken. Dat vind ik nou niet kloppen als een inwoner iets doet wat niet mag. Dan wordt hij als een crimineel behandeld. Ook wordt tegen de inwoner gezegd dat je had moeten weten dat het niet goed zit. Waarom dan niet degene die een voorbeeldfunctie hebben? Die lopen er dood leuk mee weg. Waar is het recht dan gebleven! Laat mij dan ook Minister zijn, dan kan ik ten minste doen wat ik wil. En later zeggen: ‘oh, daar kan ik een les uit halen om het later beter te doen. Als ik groot ben.”

Toen ik dat las, dacht ik dit is helaas het gevoel wat de overheid en haar politici (en ambtenaren) waarschijnlijk oproepen bij heel veel meer inwoners. Het is hard, confronterend en doet geen recht aan al die politici die met goede intenties, onuitputtenlijke energie en betrokkenheid hun politieke verantwoordelijkheid wel op een integere manier invullen, ik weet het.

Ik zou haar de Masterclass Verhoog je OverheidsIQ willen aanbevelen, zodat ook zij ontdekt dat door het vergroten van je kennis van de overheid je weer een duurzame relatie met de overheid kan opbouwen. Of tenminste, haar dit artikel laten lezen. (Mevrouw! In het geval u het zich afvraagt ​​… dit stuk is voor u geschreven!)

Hoe zit het eigenlijk met jou? Vind jij ook dat een politicus per definitie niet kan integer zijn?
In 2010 gaf ik bij de gemeente Utrecht een inleiding over het dealen met een duivels dilemma. Het was een prikkelende vraag die ik mijn publiek toen stelde. Vind jij ook dat een politicus per definitie niet integer kan zijn? Er ontspon zich toen een prachtige dialoog. De inhoud van deze blog is grotendeels op mijn inleiding uit 2010 gebaseerd.

In het algemeen worden 9 typen integriteitsschendingen genoemd:

1. Corruptie (omkoping, bevoordeling vrienden, familie, partijgenoten)
2. Fraude of diefstal (interne diefstal, misbruik bedrijfsmiddelen, declaratiefraude)
3. Dubieuze giften en beloften (cadeaus, reizen, toekomstige baan)
4. Onverenigbare functies, activiteiten (voorkennis, ‘dubbele pet’)
5. Misbruik van bevoegdheden (dwang, machtsmisbruik)
6. Misbruiken van (de toegang tot) informatie (lekken, liegen)
7. Omgangsvormen en bejegening (discriminatie, seksuele intimidatie)
8. Verspilling en wanprestatie (alcohol op het werk, tijdverspilling)
9. Wangedrag in privé tijd (huiselijk geweld, dronken achter het stuur etc.)

Volgens de Dikke van Dale is integriteit:
a. Ongeschonden toestand, heelheid;
b. Rechtschapenheid, onomkoopbaar.
Op deze manier kan je integriteit onderscheiden van de ethiek. Ethiek is de zedenleer over goed en kwaad. Voor mij is integriteit ook een persoonlijke basisvoorwaarde voor werkbaarheid (eerst mens, dan functionaris).

Integriteit is NIET het denken en (ver)oordelen in termen van goed en fout. Of een abstract begrip wat alleen geldt voor anderen. En ook niet iets wat in een code is vastgesteld en wat je daarbij kunt laten.

Volgens mij is er sprake van integriteit:

1. Als het ‘werkt’ voor de een, de ander én het grotere geheel;
2. Als er congruentie is tussen zeggen, denken, voelen en doen;
3. Als ‘afspraak is afspraak’ wordt voorgeleefd en nageleefd;
4. Als gebroken beloftes en toezeggingen worden hersteld en
5. Als mensen zichzelf en anderen serieus nemen.

Spanningsveld tussen wens en werkelijkheid

In de dialoog over integriteit en betrouwbaarheid van politici wil ik ook nog een ander punt maken. Een punt wat je niet vaak hoort, maar wat wel in deze dialoog een plek hoort te krijgen. Het zou goed zijn als wij eens met elkaar accepteren (of je nu politicus of inwoner bent) dat er een spanningsveld is tussen wens en werkelijkheid, omdat politici de werkelijkheid willen veranderen of handhaven. Ook al is het gewenste in de praktijk nog niet mogelijk. Het is immers eigen aan politici om iets te willen. Anders was het toch al door inwoners of de overheid en haar ambtenaren geregeld? Dat is de reden waarom zij in de politiek zijn gegaan, toch? In een artikel dat ik hierover las, zou hierin de verklaring gevonden kunnen worden waarom wens en werkelijkheid dichterbij elkaar gebracht, ontkent, verdraaid of door elkaar gehaald worden.

En natuurlijk, politici die zaken (fouten, ongelijk of matige kwaliteiten) verbergen, doen de waarheid geweld aan. Politici die strafbare feiten begaan, moeten worden berecht. En gelukkig gebeurt dat laatste ook in onze democratie. Ik ben het daarom eens met diegenen die zeggen dat integer handelen in een democratie voor politici minder ingewikkeld is dan het lijkt. Omdat als politici transparant zijn over hun besluiten (ook als zij adviezen van ambtenaren naast zich neer leggen), de inwoner (die eens in de vier jaar kiest) over hen een oordeel kan uitspreken. Zo moet je volgens mij met integriteit in het openbaar bestuur omgaan.

• Wil je meer weten over het vinden van de balans in wederkerig vertrouwen tussen overheid en inwoners?
• Wil je meer weten over de overheid?

Is je antwoord “JA”, dan wil je vast een keer op mijn netwerkbijeenkomst ‘Overleef jij zonder hulp van de overheid?‘ komen?

Je kunt een mooi cadeau bemachtigen door mij te laten weten in het commentaarveld onderaan de pagina: Waar ligt bij jou de grens? Hoe wijs je als inwoner politici de weg? Wat weerhoudt je ervan om dit te doen?

Nadat ik jouw commentaar plaats, kies ik mogelijk jouw commentaar uit als winnaar. Als je dan naar de netwerkbijeenkomst op 28 november 2013 komt dan ontvang je jouw cadeau tijdens de netwerkbijeenkomst.

Volgende week krijg je het derde artikel in deze reeks “Herstellen van vertrouwen in de overheid” verwachten. Het onderwerp: Verhoog je OverheidsIQ.

Ik ben benieuwd naar je commentaar en hoop je volgende week weer op mijn blog te zien!

Samen vernieuwen we de overheid!

Hartelijke groet,
Alexander Meijer

PS. DEEL dit artikel s.v.p. met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen hier links te klikken, zodat ook de mensen in jouw netwerk ervan kunnen profiteren.