9 inzichten over de invloed van veranderingen op het gevoel van eigenwaarde
Het puzzelt mij als verandermanager waarom mensen in tijden van verandering vaak irrationele dingen doen. Of waarom medewerkers vaak meer dan de helft van het slechtnieuwsgesprek niet meekrijgen? Hoe komt het dat iemand een veel te grote auto gaat rijden na een echtscheiding? Of buitenzinnen raakt wanneer iemand door een organisatieverandering zijn of haar eigen parkeerplaats kwijtraakt. Waarom wil iemand opvallen in een vergadering door stemverheffing of door een ander tot de grond toe afbranden?
Toen ik Kras Bocklandt ontmoette en in aanraking kwam met zijn gedachtegoed, viel een deel van die puzzelstukjes op z’n plek. Deze blog is geïnspireerd op de inzichten, die ik opdeed tijdens een reünie met oud-studiegenoten van het programma Sturen van Veranderingen in Organisaties. Kras stond tijdens die reünie met ons stil bij het begrip gevoel van eigenwaarde. Deze inzichten deel ik graag met jou in deze blog.
Gevoel van eigenwaarde
Overlevingsgedrag van mensen tijdens veranderingen is goed herkenbaar. Je wist vast al dat dit een mechanisme is. Maar wat heeft het gevoel van eigenwaarde hiermee te maken? Ik probeer het je in deze blog uit te leggen. In veranderingen worden mensen vaak bedreigd in hun gevoel van eigenwaarde. Je voelt je veilig als je gevoel van eigenwaarde niet bedreigd wordt. Het gaat uiteindelijk om de vraag of je er wel mag zijn.
Jij hebt vast wel eens de ervaring gehad dat je gevoel van eigenwaarde een flinke boost kreeg. Of juist de ervaring van het tegenovergestelde, dat het onderuitgehaald werd. Je herinnert je misschien het best toen je door had dat je jouw gevoel van eigenwaarde even kwijt was. Bijvoorbeeld toen je in de gymles op de basisschool als laatste werd gekozen bij het maken van twee teams. Je mocht er voor je gevoel niet bij horen. Wat gebeurt er dan met je en met je vermogen om met anderen te communiceren?
In omstandigheden waarin mensen (al dan niet uit eigen beweging) met veranderingen geconfronteerd worden, heeft de behoefte om hun gevoel voor eigenwaarde te beschermen steeds invloed op hun gedrag. Als je weet hoe dit werkt, kan het ons helpen om veranderingen bij jezelf, maar zeker ook bij anderen met meer succes te realiseren.
9 inzichten over de invloed van veranderingen op het gevoel van eigenwaarde
- Veel gedrag van mensen is te verklaren vanuit de behoefte om ons gevoel van eigenwaarde te beschermen.
- Wanneer we ons in ons gevoel van eigenwaarde bedreigd voelen, gaan we slechter communiceren.
- Niemand wordt met een gevoel van eigenwaarde geboren.
- Ons gevoel van eigenwaarde wordt opgebouwd door de reacties van onze omgeving op ons gedrag.
- Er zijn vier primaire kanalen waarlangs ons gevoel van eigenwaarde wordt opgebouwd. Waardering voor wat je kan, waardering voor wie je bent, overtuigingen hoe je moet leven en bevestiging van ons zelfbeeld versterken je gevoel van eigenwaarde.
- Een zware aanval op alle vier de onderbouwingen van het gevoel van eigenwaarde te gelijk kan vernietigend zijn.
- Om te kunnen groeien, dient er af en toe een aanval uitgevoerd te worden op een van de vier onderbouwingen.
- Een goede coach draagt er zorg voor dat wanneer hij één onderbouwing ter discussie stelt, de andere drie onderbouwingen overeind blijven.
- Naarmate je ouder en wijzer wordt, ben je voor je gevoel van eigenwaarde steeds minder afhankelijk van de bevestiging van een ander. Ook al wordt je aangevallen dan blijft je identiteit overeind.
Ik ben benieuwd naar jouw gedachten. Wat betekent gevoel voor eigenwaarde’ voor jou? Ik vind het fijn als je dit met ons wil delen in het reactieveld, om zo nog meer waarde te geven aan dit artikel.
Je weet nu hoe het gevoel van eigenwaarde is opgebouwd en welke invloed van veranderingen heeft op het gevoel van eigenwaarde. Hiermee kan je veranderingen bij jezelf, maar zeker ook bij anderen met meer succes te realiseren.
Samen vernieuwen we de overheid!
Hartelijke groet,
Alexander Meijer
PS. DEEL dit artikel s.v.p. met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen hier links te klikken, zodat ook de mensen in jouw netwerk ervan kunnen profiteren.
Je wordt inderdaad niet geboren met eigenwaarde maar wél met de waarde dat je geliefd bent. Ongeacht wie je bent of wat je doet.
Eigenwaarde heeft ook een eigenaardige paradox in zich: je bent zelf verantwoordelijk hoe je omgaat met afwijzing en daarmee gepaarde teleurstelling. Tegelijk bent je zelf ook moreel verplicht anderen als persoon niet af te wijzen. De reactie op afwijzing is vaak ook afwijzing en het afwijzen van een ander (een vorm van zelfverheffing) is nooit een manier om eigenwaarde te creëren.
Eigenwaarde ligt daarmee in jezelf maar de oplossing blijft juist ook buiten jezelf liggen: in de intrinsieke waarde die je als mens hebt (ontvangen).
Waardevol artikel,
Ik heb dit najaar een aantal vervelende tegenslagen gehad, zowel werk als prive.
Ik hoop mijn gevoel van eigenwaarde weer terug te krijgen.
‘Waardering voor wat je kan, waardering voor wie je bent, overtuigingen hoe je moet leven en bevestiging van ons zelfbeeld versterken je gevoel van eigenwaarde.’
Ik kan ‘bevestiging van ons zelfbeeld’ niet goed plaatsen? Is dat zelfbeeld niet de verzameling van wat je denkt te kunnen, wie je denkt te zijn en hoe je denkt te moeten leven, dus een verzameling van de drie eerst genoemde aspecten? Wat voegt het dan toe? Of gaat het meer om het ‘bevestigen’. Misschien helpt een concreet voorbeeld.
Interessant artikel. Blijft moeilijk om je in de hitte van een strijd te realiseren dat iedereen bezig is met zijn eigenwaarde te ontwikkelen, bevestigen of wat dan ook. En ook in privesituatie goed toe te passen, denkend aan mijn puberende kinderen.
Mooi omschreven, Alexander. Wat veel mensen zich afvragen is, hoe bereik ik de staat van punt 9. Ouder en wijzer worden helpt. Maar hoe wordt je wijzer? Wat vereist dat? Dat vereist het inzicht dat er beperkende overtuigingen een rol spelen bij het ineffectief beschermen van je eigenwaarde. Dat inzicht krijg je doorgaans niet vanzelf. Een goede counsellor kan hierbij een belangrijke en vertrouwenwekkende rol spelen. Zodat je kunt bouwen aan nieuwe overtuigingen waardoor je jouw echtheid en eigenheid durft te laten zien. En van daaruit handelt. Vanuit betrokkenheid en verbinding de ander tegemoet durven treden. Dan gebeurt het veel minder vaak dat je je onderbouwing van je gevoel van eigenwaarde laat aantasten. Je durft nl. te reflecteren. En bent daardoor voor jezelf en de ander een veel prettiger gesprekspartner. Minder stress, meer jezelf!
Mooi en informatief artikel! Verhelderend die vier pijlers waarop dat gevoel gebaseerd is. Mij intrigeert de volgorde. Volgens mij zou de eerste pijler moeten zijn: “waardering voor wie je bent” (daar wordt je in je opvoeding het eerste op bevestigd) en pas dan “Wat je kan”. In mijn coaching merk ik dat wanneer de nadruk ligt bij acceptatie van wie de ander is, die ander zich open stelt.
Inderdaad, niemand wordt met het gevoel van eigenwaarde geboren. Dat ontwikkeld zich tijdens het opgroeien. Wordt gestimuleerd of juist afgebroken door de omgeving, door de ouders. Eigenwaarde kan groeien tijdens je carriere en het huwelijk, maar ook compleet vernietigd worden. Vallen en opstaan…
En dan bereik je op een bepaald moment in je leven het punt dat je oud bent geworden. Ook daar moet je leren mee om te gaan. Niet meer produktief zijn in de samenleving, dus zoek je naar andere manieren om je nuttig te maken. De één lukt dat wel, de ander niet. Dan zakt het gevoel van eigenwaarde. Je bent niet meer nodig. Wat het erger maakt is dat veel ouderen het gevoel hebben dat juist de overheid hen als kostenpost ziet. Verzorgingshuizen worden gesloten en men wordt, na jaren in hetzelfde verzorgingshuis te hebben gewoond, overgeplaatst naar een nieuwe locatie.
Daar gaat dan je zorgvuldig opgebouwde gevoel voor eigenwaarde…..
Hessel, we missen je eigen aardige eigenwaarde..! En volgens mij is het eigenwaarde en niet andermanswaarde..?! 😉
Een leuk stuk wat je aan het denken zet… hieronder enige gedachten over eigenwaarde.
Je eigenwaarde wordt door vele invloeden bepaald, je karakter, wat je aan bagage hebt en hoe je zelf in het leven staat. Het is meer een resultante van vele invloeden… maar wel een graadmeter hoe je jezelf vind functioneren in je eigen leven waar je werk een groot deel vanuit maakt. Voel je jezelf gewaardeerd door je collega’s en word je betrokken door je werkgever en collega’s zal de eigenwaarde die je voelt door je prestaties op je werk toenemen en zal de productiviteit ook groter zijn. In veel gevallen zie je dat er dan ook een passie kan ontstaan voor je werkzaamheden.
Mijn ervaring bij veranderprocessen is dat pas wanneer je jezelf kan inleven in de mensen die de verandering moeten doormaken en jezelf ook werkelijk begrijpt wat de verandering inhoud voor deze mensen je deze mensen kan meenemen in het veranderproces. Uiteindelijk gaat het allemaal om begrip, waardering, vertrouwen en mensen in hun ‘eigen waarde’ te laten en het delen van je passie.
Mijn ervaring als manager is dat je een team veel beter kan laten functioneren wanneer je op positiviteit stuurt, laat de mensen excelleren waar ze goed in zijn en help ze bij het verbeteren waar ze niet zo goed in zijn, zorg voor een positieve stemming door de ‘eigenwaarde’ van de individuen te laten groeien… Dat deel van je eigenwaarde welke voor je werk staat (wat je kan en wie je bent).
Eigenwaarde wordt naar mijn inziens gevormd door vertrouwen, waardering en betrokkenheid die door alle invloeden in je leven wordt ervaren, de opsplitsing naar de vier elementen past hierin goed. Wat ook interessant is is dat je eigenwaarde op verschillende gebieden anders kan zijn, als je leven in harmonie is dan zal je eigenwaarde gelijk zijn wat je voelt als je thuis of op je werk bent, maar soms is deze verstoort waardoor je eigenwaarde die je voelt als je op je werk bent anders is dan wanneer je thuis of de sportclub bent.
‘7. Om te kunnen groeien, dient er af en toe een aanval uitgevoerd te worden op een van de vier onderbouwingen.’ Ik stel mij dan de vraag: hoe onderscheid ik eigenwaarde van hoogmoed? Eigenwaarde is gegrond in jouw eigen overtuiging, eigen levenservaringen en ijdelheid op de overtuigingen van anderen?
Bedankt voor deze inzichten!
Stan
Eigenwaarde wordt voor een groot deel gevormd door sociale vergelijking. We doen in het dagelijks leven niet anders dan ons spiegelen aan anderen op gelijkwaardig en het liefst een hoger niveau. Dat is een goede manier om onze concepten te vormen, maar komt pas echt tot zijn recht als er ook een gezonde dosis zelfreflectie aanwezig is.
Daarnaast bouwen we graag op succesvolle ervaringen, ervaringen die waarderingen van anderen opleveren. Met name deze laatste is boeiend omdat een niet succesvolle ervaring minder waardering oogst maar net zo leerzaam is en op de lange termijn een nog veel beter resultaat biedt.
Alexander, mijn gevoel van eigenwaarde is gebaseerd op wat in mijn ogen belangrijke anderen vinden van wat ik doe, hoe ze reageren op mijn uitingen van wie ik wil zijn en wat ik van alle communicaties in die zin verinnerlijkt heb. Belangrijke anderen zijn ouders, familieleden, vrienden, goede kennissen, zakenpartners en opdrachtgevers – globaal in die volgorde van belangrijkheid, maar niet per se in hiërarchische volgorde. Toch laat ik uit die groepen niet iedereen even dichtbij komen. Ook dat heeft te maken met mijn basale gevoel van eigenwaarde zoals zich dat in alle tijd heeft kunnen ontwikkelen. Gevoel van eigenwaarde ontwikkel je vooral in de eerste 27 jaar van je bestaan.
Jij noemt mijns inziens slechts een beperkt deel van het gebied waarop eigenwaarde gebaseerd is, wanneer je als volgt ingaat op de vier pijlers: “Waardering voor wat je kan, waardering voor wie je bent, overtuigingen hoe je moet leven en bevestiging van ons zelfbeeld versterken je gevoel van eigenwaarde.” Hierin zie ik iets dat niet helemaal in evenwicht is. Wanneer een despoot waardering heeft voor wat ik kan en voor wie ik ben, en ik zou een gebrek hebben aan eigenwaarde, ben ik des te bevattelijk voor zijn waardering. Bij “overtuigingen hoe je moet leven”, vraag ik mij af over wie zijn overtuiging je spreekt. Als het gaat om een mens met eigenwaarde, weet hij gewoon hoe hij wil leven. Hij leeft eenvoudigweg vanuit zijn eigenwaarde.
Je zegt “Bevestiging van ons zelfbeeld”. Mijn zelfbeeld is gebaseerd op heel veel verschillende ervaringen in inmiddels een lang leven. Ik ben het soms hartgrondig oneens met personen en toch bevestigen zij mijn zelfbeeld in onze interactie. Het is dan jammer wanneer zij de zakelijke relatie met mij verbreken wanneer zij die machtspositie hebben. Ik heb opdrachtgevers gehad die mij wegstuurden zonder zakelijke reden en dan vervolgens zeiden: “je kunt in beroep gaan”. Dan was het voor mij duidelijk: ik vond ze (1) het niet waard om tegen in beroep te gaan en (2) realiseerde ik mij dat ik dan mijn zelfstandigenbestaan op de tocht zou zetten. Ik lever producten. Wanneer opdrachtgevers mijn producten niet goed vinden, is het hun goed recht om afscheid van mij te nemen.
Mensen met een gebrek aan eigenwaarde doen soms dingen die ze niet leuk zouden vinden wanneer het hen zelf zou treffen. Ik heb in een leven vóór mijn zelfstandigenbestaan ooit eens over een zeer hoog geplaatste bestuurder tegen een medebestuurder horen zeggen: “Dat doet hij niet want hij is bang dat ze het bij hem terugdoen”. Dat zinnetje is mij een leven lang bijgebleven. Dat noem ik “besturen vanuit een gebrek aan eigenwaarde”. Een dergelijke houding en benadering van bestuurlijke kwesties heeft een vernietigende invloed op de samenleving (hoe klein of groot ook) waarover bestuurders besturen.
Als mijn gevoel van eigenwaarde getorpedeerd zou worden in alleen mijn zakelijke omgeving, ga ik in op functionele aspecten die met die aanval samenhangen. Wanneer machthebbers in mijn zakelijke omgeving dit doen, krijgen zij mijn antwoord dat zo groot is als ze het zelf hebben gemaakt. Dat doe ik vanuit mijn eigenwaarde. Dat doe ik niet vanuit zelfoverschatting of vanuit een verwrongen zelfbeeld. Dan zou ik niet in staat zijn geweest om een adequaat antwoord te geven.
Conclusie
Mijn antwoord op jouw vraag “waarom mensen in tijden van verandering vaak irrationele dingen doen” is: ze hebben geen gevoel van eigenwaarde en zoeken voortdurend zelfbevestiging. Lastig is dat dit fenomeen voorkomt tot in de hoogste regionen van onze samenleving. Het kan zo maar zijn dat onze samenleving een gemakkelijke prooi is voor leiders/leidinggevenden met een gebrek aan gevoel voor eigenwaarde.
Ja Stan, dat vind ik ook een lastige. Ik worstel altijd met mijn eigenwaarde, omdat ik hem niet `krijg` of omdat hij zo kwetsbaar is, en verzucht dan altijd: `geef me svp een heel klein beetje arrogantie`. Maar ja, dat moet ook weer niet. Dus blijf ik maar gewoon mijzelf en probeer ik mijn eigenwaarde zo nu en dan maar wat schouderklopjes te geven.
Dankjewel Geertjan voor deze aanvulling. Zo wordt deze blog waardevoller en waardevoller!